Objawy autyzmu
Autyzm należy do tak zwanych zaburzeń ukrytych, co oznacza, że nie rozpoznano dotąd żadnych jego zewnętrznych oznak (np. w budowie ciała, wyglądzie). Współczesna definicja autyzmu odwołuje się do symptomów widocznych w zachowaniu. Objawy dotyczące zachowania i funkcjonowania dziecka zmieniają się wraz z jego wiekiem.
Niepokojące objawy w 1 r.ż.
- Brak adekwatnych reakcji społecznych tj. radości na widok bliskich i lęku na widok obcych.
- Niechęć do kontaktu fizycznego z opiekunami lub obojętność w reakcji na taki kontakt (np. wyraźne usztywnianie lub wiotczenia ciała przy próbie przytulenia, brak spontanicznego wyciągania rąk na widok matki)
- Brak lęku separacyjnego. Dziecko może sprawiać wrażenie, jakby nie potrzebowało uwagi bliskich osób lub/i brak reakcji na rozdzielenie z matką.
- Unikanie kontaktu wzrokowego. Dziecko patrzy nieobecnym wzorkiem „jakby przez szybę”, bądź obserwuje „kątem oka” , zasłania oczy, odwraca twarz.
- Zaburzenia w procesie rozwoju mowy i komunikowania się. Brak gaworzenia lub gaworzenie monotonne bez modulacji konwersacyjnej dostrajającej głos dziecka do głosu opiekuna, brak reakcji na własne imię.
- Opóźnienie lub nieharmonijność rozwoju ruchowego. Wczesne np. siadanie, ale późne wstawanie lub chodzenie, asymetria odruchów rąk lub nóg, specyficzne ruchy rąk i nadgarstków potocznie określanie „trzepotaniem”.
- Brak zabaw związanych z naśladowaniem np. „a ku ku”, „pa pa”.
Niepokojące objawy w 2 r.ż. (12 – 24 miesiąc)
- Brak wypowiadania pierwszych słów w sposób znaczący, np. „mama”, „tata” na widok opiekunów.
- Brak naśladowania i rozumienia prostych gestów („pa, pa” – do widzenia, „mniam, mniam”, „nu-nu” – nie wolno, kiwanie głową na tak, kręcenie głową na nie.
- Brak odwracania głowy w kierunku przedmiotu lub osoby, o którą dziecko jest pytane.
- Brak reakcji na zakazy lub pochwały.
- Brak umiejętności wskazywania przez dziecko części ciała (nos, ucho, brzuch).
- Brak szukania pocieszenia u opiekuna w chwili, gdy dziecko spotyka coś przykrego.
- Nadmierne koncentrowanie się na elementach przedmiotów lub zabawek, np. na kółkach od auta, smaku, zapachu.
- Fascynacja światłem, błyskiem, ruchem wirowym, zmieniającym się obrazem, wielokrotnie powtarzającymi się dźwiękami.
- Opór przed zmianami codziennej rutyny lub zmianami otoczenia, np. jazda tą samą trasą, siedzenie w tym samym miejscu, domaganie się stałej sekwencji zdarzeń w ciągu dnia, uporczywe umieszczanie przedmiotów czy mebli w tym samym miejscu.
- Opór przed podejmowaniem nowych aktywności.
- Stereotypie ruchowe: klaskanie, siadanie, chodzenie na palcach, chodzenie w kółko, trzaskanie drzwiczkami, trzepotanie rękami, ruchy palców w okolicy twarzy.
- Brak wskazywania preinformacyjnego. Brak pokazywania palcem na coś, co dziecko zainteresowało.
- Brak dzielenia uwagi rodzica lub opiekuna. Niezwracanie uwagi na coś, co pokazuje mama lub tata. Brak prób porozumienia się wzrokiem z dorosłą osobą, gdy dziecko zobaczy coś ciekawego. Brak przynoszenia i pokazywania przedmiotów, którymi dziecko się zainteresowało.
- Używanie ręki osoby dorosłej w celu uzyskania jakiegoś przedmiotu.
- Brak zainteresowania innymi dziećmi i naśladowania ich aktywności.
- Brak reakcji, gdy dziecko jest wołane po imieniu.
Niepokojące objawy w 3 r.ż. (24-36 miesiąc)
Wszystkie objawy wcześniej wymienione plus:
- Brak pojawiania się kolejnych słów.
- Brak zadawania prostych pytań „Co to?”, „Kto to?”, „dlaczego?”.
- Brak umiejętności uczestniczenia w prostych zabawach, np. „idzie rak, nieborak”, „kółko graniaste”.
- Brak podejmowania prób lub niewłaściwe próby włączania się w zabawę innych dzieci, np. poprzez przeszkadzanie innym w zabawie.
- Brak umiejętności wskazywania znanych przedmiotów na obrazkach.
- Brak naśladowania prostych czynności, np. tulenie lali/misia, karmienie lali/misia, parkowanie autka, gotowanie, zamiatanie itp.
Niepokojące objawy powyżej 3 r.ż.
Wszystkie objawy wcześniej wymienione plus:
- Brak budowania prostych zdań.
- Brak zadawania pytań.
- Brak opanowania treningu czystości (korzystanie z toalety lub nocnika).
- Niechęć do słuchania bajek lub oglądania książeczek.
- Brak umiejętności bawienia się zabawkami zgodnie z ich przeznaczeniem.
- Brak dzielenia się swoimi spostrzeżeniami z innymi ludźmi.
- Brak przestrzegania reguł w zabawie, np. czekania na swoją kolej, wymiana zabawek.
- Brak umiejętności udzielenia odpowiedzi na proste pytania, np. „Jak masz na imię?”, „Ile masz lat?”.
- Posługiwanie się mową w sposób, który nie służy porozumiewaniu się. Dziecko powtarza te same wyrazy lub zdania (echolalia), używa mowy niezrozumiałej dla innych.
- Brak rozumienia prostych dowcipów słownych lub sytuacyjnych.
- Słaba mimika twarzy.
- Brak prawidłowej modulacji głosu i akcentu w wypowiedziach.
- Brak podejmowania, inicjowania rozmów lub umiejętności podtrzymywania rozmowy (dziecko najczęściej odpowiada jedynie na zadawane pytania).
- Chęć podejmowania rozmowy tylko na tematy związane z zainteresowaniami dziecka.
- Nadmierne zainteresowanie wybraną aktywnością. Niepokojące ze względu na intensywność (dziecko nie podejmuje innych aktywności, zajmuje się nią większość dnia) lub nieadekwatne do wieku.
- Brak umiejętności współodczuwania, reakcji na emocji osób bliskich.
- Prezentowanie zachowań natrętnych lub naruszających cielesność, granice przestrzeni osobistej innych bądź dobre samopoczucie innych, np. poszturchiwanie, pociąganie za ubranie, obwąchiwanie, zadawanie wciąż tych samych pytań.
- Zadawanie niedyskretnych pytań lub głośne informowanie o swoich spostrzeżeniach, np. „Dlaczego jesteś gruba?”, „Ten pan jest łysy”.
- Wygłaszanie monologów.